Zarówno w Starym, jak i Nowym Testamencie wiele razy pojawia się motyw kielicha. To naczynie liturgiczne, które używane jest do sprawowania sakramentu Eucharystii. Znajduje się w nim wino, które podczas mszy przemienia się w Krew Pańską. Kielichy nie zawsze przedstawiały się jednak tak, jak obecnie – na przestrzeni wieków zmianie ulegał ich wygląd oraz materiał wykonania. Dowiedz się więcej o historii kielichów mszalnych.
Obecnie kielichy mszalne zbudowane są z dwóch podstawowych części – czary oraz trzonu, który może się dzielić na stopę i nodus. Najczęściej stosuje się naczynia liturgiczne stworzone z metali szlachetnych, przede wszystkim złota oraz srebra. Jeśli kielich mszalny został jednak wykonany z innego materiału, nakazuje się złocenie wnętrza naczynia – w ten sposób zapewnia się ochronę przed korozją.
Kielichy mszalne to niezbędny element wyposażenia każdego kościoła. Naczynia te są używane podczas Mszy Świętej – znajduje się w nich wino, które zostaje przemienione w Krew Pańską. Stanowią one symbol Boga oraz męki i śmierci Jezusa, a także Komunii Wiernych z Duchem Świętym – naczynia te odzwierciedlają duchowe zjednoczenie.
Oferta kielichów mszalnych prezentuje naczynia zróżnicowane pod względem zdobnictwa. Dostępne są kielichy bogate w zdobienia, ukazujące biblijne sceny, jak również subtelniejsze modele. Różnią się one także rozmiarem – mniejsze naczynia zmieszczą się do podróżnej walizki i sprawdzą się przy celebracji na zewnątrz.
Historia kielichów mszalnych jest niezwykle długa – sięga ona początków chrześcijaństwa. W czasach starożytnych wykorzystywano duże naczynia, które posiadały dwa uchwyty, żeby udzielanie Komunii Świętej pod postacią wina było łatwiejsze.
W antyku wykorzystywano różne techniki oraz materiały do produkcji kielichów – tworzono naczynia ceramiczne, szklane, powstałe z metali szlachetnych, jak i minerałów. Co może być dla niektórych zaskoczeniem, zdarzały się również kielichy drewniane. Dopiero w okresie karolińskim ujednolicono materiał kielichów mszalnych – kościelne sobory ustalały kolejne dekrety, w których wyłączano używanie wielu materiałów do produkcji naczyń liturgicznych. Kościelne przepisy zalecały wtedy stosowanie złota czy srebra, by materiał nie wchłaniał wina – dzięki temu kielich nie był narażony na pęknięcie czy rozbicie.
W kolejnych latach zaczęto wprowadzać nowe kształty kielichów, do dekoracji posługując się różnymi technikami złotnictwa. Coraz popularniejsze stawało się naczynie złożone ze stopy, trzonu z nodusem oraz czary. Wprowadzano także kolejne elementy zdobnictwa, ukazując na kielichach postacie Jezusa i świętych, a także przedstawienia figuralne.
Wraz z przyjściem gotyku zaczęto produkować smuklejsze kielichy mszalne, by potem ponownie wrócić do tradycyjnych proporcji. Kielichy były wtedy jednak wzbogacane kolejnymi dekoracjami – przykładowo, czasza zdobiona była koszyczkiem z ornamentalnymi motywami i figurami. Te naczynia mszalne nie zawsze były przepełnione dekoracjami – w XVIII wieku pojawiły się modele pozbawione ozdób.
W okresie oświecenia produkowano mniej naczyń liturgicznych, aczkolwiek w XIX wieku produkcja ponownie zwiększyła swe rozmiary. Od ubiegłego wieku możemy zaobserwować jednolitość formy kielichów mszalnych.
Podczas liturgii Mszy Świętej kapłani używają specjalnych naczyń – kielich mszalny jest określany jako najczcigodniejsze z nich. Jezus Chrystus posługiwał się nim podczas Ostatniej Wieczerzy. Do ważnych naczyń liturgicznych należy również patena oraz monstrancja.
Patena jest okrągłym naczyniem, które zazwyczaj posiada kształt talerza. Podczas Mszy Świętej kładziona jest na nim Hostia, która następnie przemienia się w Ciało Zbawiciela. Patenę wykorzystuje się do zbierania Najświętszego Sakramentu – stanowi ona ochronę przed znieważaniem jego cząstek. Po Komunii Świętej następuje czyszczenie naczynia za pomocą wody oraz lnianego ręcznika o niewielkich rozmiarach.
Monstrancja służy natomiast wystawianiu Najświętszego Sakramentu podczas nabożeństw, adoracji, a także błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem. Można je zobaczyć również podczas eucharystycznych procesji. W środku monstrancji znajduje się puszka, w której umieszcza się Hostię.
