W coraz bardziej przejrzystym świecie, gdzie etyka i transparentność odgrywają kluczową rolę, sygnaliści – osoby ujawniające nieprawidłowości – stają się ważnym elementem ochrony przed nadużyciami. Choć aż do niedawna ich sytuacja była niepewna, dziś polskie i unijne regulacje gwarantują im realne wsparcie. Jak wygląda to w praktyce i dlaczego warto się z tym zapoznać?
Początek systemowej ochrony sięga Dyrektywy 2019/1937 Parlamentu Europejskiego i Rady UE, która zobowiązała państwa członkowskie do wprowadzenia procedur chroniących osoby zgłaszające naruszenia. Polska wdrożyła te regulacje w Ustawie z 14 czerwca 2024 r. o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa.
Definicja sygnalisty jest szeroka: obejmuje nie tylko pracowników etatowych, lecz także zleceniobiorców, kandydatów do pracy, praktykantów, wolontariuszy czy byłych pracowników. Dzięki temu każda osoba obserwująca nieprawidłowości może zareagować bez obaw o swoją przyszłość zawodową.
Zakres zabezpieczeń skierowany jest nie tylko do samego zgłaszającego, ale również osób wspierających go – np. współpracowników, przedstawicieli związków zawodowych czy nawet członków rodziny. Jak czytamy na stronie sowaip.pl ochrona może dotyczyć także organizacji sygnalisty, jeśli to one mogą ucierpieć w wyniku działań odwetowych.
Zgłoszenie może dotyczyć m.in.
Warunkiem skuteczności jest działanie w dobrej wierze – oparte na faktach, a nie tylko podejrzeniach czy osobistych urazach.
Sygnaliści mają do wyboru różne ścieżki przekazywania informacji:
Podstawą jest zakaz stosowania jakichkolwiek działań odwetowych – wypowiedzenia, degradacji, obniżenia płacy czy zmiany warunków pracy. Jeśli takie działania będą podjęte, muszą być rzetelnie uzasadnione niezależnie od faktu zgłoszenia.
Dodatkowo, sygnalista może liczyć na zachowanie poufności – jego dane nie mogą zostać ujawnione osobom trzecim. Co więcej, jeśli zgłoszenie spełnia wymogi formalne i dotyczy dobra publicznego, osoba zgłaszająca nie ponosi odpowiedzialności karnej ani cywilnej – nawet gdy naruszyła tajemnicę służbową lub zawodową.
Wdrożenie procedur sygnalizacyjnych to nie tylko spełnienie wymogu prawnego, ale realna korzyść dla organizacji. Pracownicy czują się bezpieczniej i mają większą odwagę informować o nieprawidłowościach. Dzięki temu firmy i instytucje mogą szybko reagować, zanim sytuacja przekształci się w poważny problem prawny, finansowy lub wizerunkowy.
Promowanie przejrzystości oraz budowanie zaufania to dziś istotne elementy strategii odpowiedzialnego pracodawcy.
Ochrona sygnalistów to więcej niż chwilowy trend – to fundament odpowiedzialności społecznej i etycznego biznesu. Skutecznie działające procedury wspierają osoby zgłaszające nieprawidłowości, ale również wzmacniają organizację, pozwalając zapobiegać kryzysom i budować atmosferę uczciwości. To inwestycja w wartości, które są coraz bardziej cenione – zarówno w Polsce, jak i w całej Unii Europejskiej.
